ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 ΤΑΞΙΔΙ ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Θεματική ενότητα: Η αποδημία

            Κείμενο: Ταξίδι χωρίς επιστροφή – Διδώ Σωτηρίου

Ø  Χαρακτηριστικά του αποσπάσματος

Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιωματικό μυθιστόρημα της Δ. Σωτηρίου: Οι νεκροί περιμένουν. Η πρωταγωνίστρια είναι η Αλίκη, μιας ελληνικής οικογένειας που ζούσε ευτυχισμένη στην Έφεσο και που μας αφηγείται τις αναμνήσεις της από τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν πριν και μετά την μικρασιατική καταστροφή. Βασικό θέμα του κειμένου είναι η εύπορη και ευτυχισμένη ζωή πολλών Μικρασιατών Ελλήνων πριν την καταστροφή. Προβάλλονται οι σκέψεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων σε πολύ κρίσιμες στιγμές της ζωής τους, όπως είναι ο υποχρεωτικός ξεριζωμός από τις εστίες τους και η υποχρεωτική εγκατάλειψη των περιουσιών, των συγγενών και της πατρίδας τους.

 

Ø   Ενότητες

1^η ενότητα: Δεν πρόλαβε ο θείος Γιάνκος……………………. τα χειμωνιάτικα.

2^η ενότητα: Πήγαινε κι εσύ Αλίκη…………..τη φτιάχναν και γιατί;

3^η ενότητα: Όταν φτάσαμε στην οδό…………….τα νέα από το μέτωπο είναι άσχημα.

4^η ενότητα: Η αισιοδοξία όλου του κόσμου………..φύλαγε το μέλλον.

 

Άσκηση: Να δώσετε πλαγιότιτλους στις παραπάνω θεματικές ενότητες.

 

Ø     Βασικά θέματα

J  Ο ξεριζωμός του μικρασιατικού ελληνισμού από τις εστίες του το 1922.

J  Η ευτυχισμένη ζωή των Ελλήνων της Μ. Ασίας πριν ξεσπάσουν οι ταραχές.

J  Η συμπεριφορά του ανθρώπου σε κρίσιμες στιγμές της ζωής του.

J  Το αντιπολεμικό πνεύμα του έργου.

 

Ø    Ανάλυση

Στη δεύτερη ενότητα η Αλίκη ταξιδεύει με το τρένο για το σπίτι της για να αποχαιρετήσει τους γονείς της. Τα συναισθήματα που κυριαρχούν στην ψυχή της είναι αντιφατικά. Συγκίνηση και οργή, απογοήτευση, πίκρα και θυμός κατακλύζουν το νου και την ψυχή της για τη νέα κατάσταση που προέκυψε. Είναι οδυνηρό να εγκαταλείψει την τόσο όμορφη γη με τα σπαρτά, τα αμπέλια και τα δέντρα πατρίδα της. Αναρωτιέται γιατί να διώκονται οι άνθρωποι και γιατί να μην μπορούν να ζουν ειρηνικά όλοι μαζί.

 

Ø    Γλώσσα – Ύφος

Στο κείμενο κυριαρχεί η γλώσσα των Μικρασιατών Ελλήνων. (Π.χ. Αϊντινίου, σουλήνες, κασόνες). Το ύφος γίνεται ζωντανό και παραστατικό χάρη στους συχνούς διαλόγους του. Γλαφυρό, αφού έχει πολλά σχήματα λόγου. Συγκινησιακό, με ιδιαίτερη συναισθηματική ένταση, όπως προκύπτει από την παρουσίαση των σκέψεων και των συναισθημάτων της Αλίκης.

 

Ø    Τεχνικές αφήγησης

Το απόσπασμα είναι βιωματικό. Η Αλίκη μας αφηγείται σε α΄ ενικό πρόσωπο τα γεγονότα και τις αναμνήσεις της.

 

Ø    Σχήματα λόγου

 

J  Μεταφορές

J  Προσωποποιήσεις

J  Εικόνες

 

Άσκηση: Να εντοπίσετε στο κείμενο τα παραπάνω σχήματα λόγου.

 

Ø    Χαρακτηρισμοί

Αλίκη: Είναι μια έφηβη, προερχόμενη από οικογένεια Μικρασιατών Ελλήνων μεγαλοαστών που βιώνει τη σκληρότητα του πολέμου. Είναι ανήσυχη, στενοχωρημένη και πικραμένη για την αναγκαστική αποχώρησή της από την πατρίδα της. Απογοητευμένη και θυμωμένη, με την παιδική της αφέλεια αναρωτιέται γιατί να συμβαίνει αυτή η συμφορά και να μη μπορούν οι άνθρωποι να ζουν φιλήσυχα και ειρηνικά. Στεναχωριέται για το αν θα ξαναδεί τους δικούς της. Ωστόσο, έχει την ωριμότητα να κατανοήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης και να δεχτεί να φύγει με τη θεία και το θείο της για την Αθήνα.

 

Θείος Γιάνγκος: Ανήσυχος, γεμάτος αγωνία, απελπισία και στενοχώρια. Αποφασισμένος και ρεαλιστής, παίρνει τη μεγάλη απόφαση να ξεριζωθεί και να εγκαταλείψει την πατρίδα και τη ζωή που είχε εκεί.

 

Πατέρας της Αλίκης: Καθόλου ανήσυχος. Συνεχίζει τις καθημερινές του συνήθειες: απόλαυση του φαγητού, μουσική στο πιάνο, φιλοξενία δύο αξιωματικών. Δείχνει απορία και αδιαφορία για το λόγο του ταξιδιού του αδερφού του στην Αθήνα. Δεν θεωρεί ανησυχητική την κατάσταση στο μέτωπο.

 

Μητέρα της Αλίκης: Περισσότερο ανήσυχη από το σύζυγό της. Επιφυλακτική με τη νέα πραγματικότητα. Δέχεται κρυφά τα χρήματα που της στέλνει η αδερφή της με την κόρη της.

 

Ø    Ερωτήσεις

Να απαντηθούν οι ερωτήσεις 1 και 2 του βιβλίου.