ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

                                                 ΕΛΕΝΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

v Δραματική ποίηση ή δράμα:

Είναι η ποίηση που συνθέτει το επικό και το λυρικό στοιχείο και προορίζεται για παράσταση (δράμα<δράω=πράττω).

 

v Γένεση του δράματος:

Το δράμα προήλθε από τις θρησκευτικές τελετές που γίνονταν προς τιμή του θεού Διόνυσου, ο οποίος ήταν ο θεός της γονιμότητας, της βλάστησης και του γλεντιού. Τα χαρακτηριστικά της λατρείας του Διονύσου ήταν:

 

ü  Η έκσταση. Οι πιστοί πίστευαν ότι επικοινωνούσαν με το θεό.

 

ü  Η θεοληψία. Οι πιστοί πίστευαν ότι διακατέχονταν από το πνεύμα του θεού.

 

ü  Ο έξαλλος ενθουσιασμός.

 

ü  Το μιμητικό στοιχείο.

 

ü  Η μεταμφίεση των πιστών σε Σατύρους (συνοδοί του θεού, ντυμένοι ως τράγοι).

 

v Διθύραμβος:

Θρησκευτικό και λατρευτικό άσμα προς τιμή του Διόνυσου. Ο εξάρχων, ο πρώτος από τους 50 χορευτές αφηγούνταν πράγματα από τη ζωή του Διόνυσου. Στην αρχή ο διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιος και άτεχνος. Από αυτόν προέρχονται τα τρία είδη της δραματικής ποίησης: ΤΡΑΓΩΔΙΑ, ΚΩΜΩΔΙΑ, ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ. 

 

v Προέλευση της τραγωδίας:

            Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο Αρίων από τη Λέσβο, έδωσε έντεχνη, λυρική μορφή και αφηγηματικό περιεχόμενο στο διθύραμβο και παρουσίασε τους χορευτές μεταμφιεσμένους σε Σατύρους.

            Το μεγάλο βήμα για τη μετάβαση από το διθύραμβο στην τραγωδία έγινε από τον Αθηναίο Θέσπη, ο οποίος, στα μέσα του 6^ου αιώνα, εισήγαγε στη σκηνή ένα άλλο πρόσωπο, έναν υποκριτή (υποκρίνομαι=αποκρίνομαι) που έκανε διάλογο με το Χορό. Έτσι συνδύαζε το επικό στοιχείο(λόγος) με το λυρικό(μουσική). Συνέπεια αυτού ήταν η γέννηση της τραγωδίας στην Αττική.

 

v Τα θέματα των τραγωδιών:

            Η τραγωδία διατήρησε πολλά διονυσιακά στοιχεία(Χορός, μεταμφίεση, ενδυμασία ηθοποιών), τα θέματά της όμως δεν είχαν σχέση με το Διόνυσο όπως συνέβαινε με το διθύραμβο αλλά ήταν παρμένα από τον Αργοναυτικό, το Θηβαϊκό και τον Τρωικό κύκλο και από ιστορικά γεγονότα.

 

v Ορισμός της τραγωδίας:

Η τραγωδία είναι θεατρική παράσταση ενός μύθου, σε ποιητικό λόγο. Ο ρόλος της είναι παιδευτικός: η αναπαράσταση ανθρώπινων καταστάσεων και αντιδράσεων διευρύνει τις γνώσεις του θεατή για την ανθρώπινη φύση. Ο θεατής συμμετέχει συναισθηματικά και με την αποκατάσταση της ηθικής τάξης λυτρώνεται, ΄΄καθαίρεται΄΄, γίνεται πνευματικά και ηθικά καλύτερος. Μέσα από το φόβο και τον οίκτο για τον πάσχοντα ήρωα διαπιστώνει ότι ο αγώνας και ο ηρωισμός συνδέονται με την ανθρώπινη ζωή.

Ο μύθος έχει περιπέτεια(=μεταστροφή της τύχης των ηρώων, συνήθως από την ευτυχία στη δυστυχία) και αναγνώριση(μετάβαση του ήρωα από την άγνοια στη γνώση). Η δραματικότητα επιτείνεται με την τραγική ειρωνεία(=ο θεατής γνωρίζει την πραγματικότητα, την οποία αγνοούν τα πρόσωπα της τραγωδίας).

 

v Η δομή - Τα μέρη της τραγωδίας:

 

v 1. Τα κατά ποσόν μέρη. Αφορούν την έκταση του έργου και χωρίζονται στα διαλογικά-επικά και στα λυρικά-χορικά:

 

 

Ι. Διαλογικά- επικά:

 

Ø  Πρόλογος = ο πρώτος λόγος του υποκριτή, προηγείται της εισόδου του Χορού και με αυτόν οι θεατές εισάγονται στην υπόθεση της τραγωδίας.

 

Ø  Επεισόδια = αντιστοιχούν στις σημερινές πράξεις και αναφέρονται στη δράση των ηρώων.

 

Ø  Έξοδος = Επισφραγίζει τη λύση της τραγωδίας.

 

II. Λυρικά – χορικά:

 

Ø  Πάροδος = το άσμα που έψαλλε ο Χορός μπαίνοντας στην ορχήστρα.

 

Ø  Στάσιμα = άσματα που έψαλλε ο Χορός όταν είχε λάβει θέση στην ορχήστρα (στάσιν).

 

Ø  Μονωδίες ή διωδίες = άσματα που έψαλλαν ένας ή δύο υποκριτές.

 

Ø  Κομμοί = θρηνητικά άσματα (κομμός<κόπτομαι = οδύρομαι).

 

 

v 2. Τα κατά ποιόν μέρη. Αφορούν την ανάλυση, την ποιότητα του έργου. Είναι:

 

Ø  Ο Μύθος = η υπόθεση της τραγωδίας, το σενάριο.

 

Ø  Το Ήθος = ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά των προσώπων.

 

Ø  Η Λέξις = η γλώσσα της τραγωδίας, τα εκφραστικά μέσα, το ύφος.

 

 

Ø  Η Δάνοια = οι ιδέες, οι σκέψεις, τα επιχειρήματα των προσώπων που έχουν συνήθως διαχρονικά αξία.

 

Ø  Το Μέλος = η μουσική και η οργανική συνοδεία.

 

 

Ø  Η  Όψις = η σκηνογραφία και η σκευή, δηλαδή η ενδυμασία, τα προσωπεία, οι κόθορνοι(ψηλοτάκουνα παπούτσια).

 

 

v Οι μεγάλοι τραγικοί: Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης.

 

v Ο Ευριπίδης (485 – 406 π.Χ.):

 

Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα. Επιδόθηκε στον αθλητισμό, τη μουσική, τη ζωγραφική και τη φιλοσοφία. Διατύπωνε συχνά επικρίσεις και είχε ανεξάρτητο πνεύμα. Ήταν τύπος αντικοινωνικός, εσωστρεφής, δυσπρόσιτος. Είχε στενές σχέσεις με τους σοφιστές, όπως τον Πρωταγόρα, τον Αναξαγόρα, το Σωκράτη. Συμμετείχε στους δραματικούς αγώνες για 50 περίπου χρόνια και ανακηρύχτηκε πρώτος μόνο 4 φορές. Έγινε στόχος ανεκδοτολογίας από τους κωμικούς ποιητές, κυρίως από τον Αριστοφάνη. Στον Ευριπίδη αποδίδονται 92 έργα. Σήμερα σώζονται 18 τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα. Οι τραγωδίες του: Μήδεια, Άλκηστις, Ανδρομάχη, Ηλέκτρα, Εκάβη, Ικέτιδες, Τρωάδες, Ηρακλείδαι, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Βάκχαι, Ορέστης, Ηρακλής, Ίων, Ιππόλυτος, Φοίνισσαι, Ρήσος, Κύκλωψ, Ελένη.

 

v Χαρακτηριστικά της ποιητικής τέχνης του Ευριπίδη:

 

Στα έργα του απεικονίζει με μεγάλη δύναμη τους χαρακτήρες, διαμαρτύρεται για τα κοινωνικά και πολιτικά ΄΄κακώς κείμενα΄΄, καταδικάζει, ασκεί κριτική ακόμη και στους θεούς. Θεωρούσε επίσης ότι ο άνθρωπος δεν ορίζει το πεπρωμένο του. Ήταν ακόμη βαθύς ερευνητής της ανθρώπινης ψυχολογίας. Ενίσχυσε την αφήγηση στον πρόλογο και τον επίλογο. Εισήγαγε τον ΄΄από μηχανής θεό΄΄, προχώρησε σε αλλαγές στη μουσική, παρουσίαζε τους ήρωες με ρεαλιστικό τρόπο και με τα ανθρώπινα μέτρα.

 

v Τα μέρη του θεάτρου:

 

Ø  Το θέατρον(<θεώμαι=βλέπω) ή κοίλον = όπου κάθονταν οι θεατές απέναντι από τη σκηνή.

Ø  Η ορχήστρα(<ορχούμαι=χορεύω) = κυκλικό ή ημικυκλικό μέρος για το Χορό με τη θυμέλη(=βωμός).

Ø  Η σκηνή = ορθογώνια κατασκευή προς την ελεύθερη πλευρά της ορχήστρας με χώρο στο πίσω μέρος για τη σκηνογραφία και την αλλαγή ενδυμασίας των υποκριτών. Δεξιά και αριστερά της σκηνής υπήρχαν δύο διάδρομοι, οι πάροδοι.

 

v Θεατρικά μηχανήματα:

 

Το εκκύκλημα, το αιώρημα ή γερανός, το βροντείον, οι περίακτοι κ.α.

 

                                                                         BACK TO SCHOOL

                                             ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

 

                                                                     BACK TO SCHOOL