ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ: 

Α. ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ / ΕΙΣΗΓΗΣΗ, ΔΙΑΛΕΞΗ, ΟΜΙΛΙΑ

Β. ΕΠΙΣΤΟΛΗ 

Γ. ΑΡΘΡΟ

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

 

 

 

            Το κειμενικό αυτό είδος που απαιτεί από την πλευρά του μαθητή  τη συγγραφή ενός προφορικού (ρητορικού) λόγου, τον οποίο υποτίθεται πως πρέπει να εκφωνήσει σε κάποια περίσταση. Οι σημαντικότερες από τις υποθετικές αυτές περιστάσεις είναι οι εξής:

 

ΟΜΙΛΙΑ: Είναι προφορικός λόγος που εκφωνείται με αφορμή συγκεκριμένη περίσταση και με αντικείμενο ευρείας θεματολογίας (πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, επιστημονικό, θρησκευτικό κ.α.).

 

Είδη ομιλίας είναι και τα ακόλουθα:                      

 

ΕΙΣΗΓΗΣΗ: Πρόκειται για ομιλία που εκφωνείται σε συλλογικό όργανο, η οποία περιλαμβάνει είτε προτάσεις πάνω σε συγκεκριμένο θέμα είτε ανακοινώσεις σχετικά με συγκεκριμένο ζήτημα. Μια εισήγηση μπορεί να απευθύνεται σε όλα τα είδη ακροατηρίων που προαναφέρθηκαν για την ομιλία.

 

ΔΙΑΛΕΞΗ: Πρόκειται για λόγο που εκφωνείται ενώπιον εξειδικευμένου ακροατηρίου [….] με σκοπό την πραγμάτευση ενός εξειδικευμένου (συνήθως επιστημονικού) θέματος. Η διάλεξη μπορεί να απευθύνεται μόνο σε ορισμένο είδη κοινωνικών ακροατηρίων.

 

Μια ομιλία μπορεί να απευθύνεται:

α. σε εθνικό, διεθνές, κρατικό, διακρατικό ή άλλο συλλογικό όργανο

β. σε κοινωνικό ακροατήριο.

 

ΔΟΜΗ μιας ομιλίας

1. Προσφώνηση

2. Πρόλογος / Εισαγωγή

3. Κύριο μέρος

4. Επίλογος

5. Επιφώνηση

 

1. Προσφώνηση: Εξαρτάται άμεσα από την ιδιότητα του δέκτη και τις επιδιώξεις  του πομπού και τοποθετείται στο πάνω αριστερό μέρος του κειμένου. Πρόκειται για τον εισαγωγικό χαιρετισμό που απευθύνει ένας ομιλητής στο ακροατήριό του. Όταν στο ακροατήριο παρευρίσκονται ιερωμένοι, προσφωνούνται  στην αρχή. Η προσφώνηση επιβάλλεται να είναι κλιμακωτή, δηλαδή ο πομπός απευθύνεται στο ακροατήριό του ξεκινώντας από τους πιο υψηλά ιστάμενους και προχωρώντας προς τους απλούς δέκτες.

Π.χ. Παναγιότατε,

Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας,

Αξιότιμε κύριε Διευθυντή,

Κυρίες και κύριοι.

 

2.Πρόλογος: Ο ομιλητής παρουσιάζει επιγραμματικά το θέμα, τη σκοπιά από την οποία θα το αντιμετωπίσει και ταυτόχρονα επιδιώκει να κερδίσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου.

 

Παραδείγματα:

Ομιλία της Μελίνας Μερκούρη στο Λονδίνο στην Oxford Union το 1986.

Κύριε Πρόεδρε,

Αξιότιμα μέλη,

Κυρίες και κύριοι,

Καταρχήν επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω την Oxford Union που έφερε το θέμα αυτό για συζήτηση και ευχαριστώ που με προσκαλέσατε. Νομίζω ότι θα ήταν καλό αυτό το βράδυ ν’ ακουστεί μια ελληνική φωνή. Μια φωνή έστω με τη φτωχή μου προφορά. Την ακούω και μορφάζω. ………..΄΄Μιλάει σαν να ΄χει τα Ελγίνεια μάρμαρα στο στόμα του΄΄.

 

Εισήγηση του Παντελή Ειρηνάκη, Δημάρχου Αγ. Δημητρίου Αττικής, μέλους της Επιτροπής Περιβάλλοντος ΚΕΔΚΕ, Αθήνα 2001.

Κυρίες και κύριοι,

Ο χρόνος είναι τύραννος. Στα πλαίσια του χρόνου που μου δίνεται θα πρέπει να αναπτύξω ένα θέμα τόσο λεπτό και πολύπλοκο, αφού αγγίζει όλες τις πτυχές της κοινωνίας μας, όπως αυτό του Εθελοντισμού σε σχέση με την κοινωνία των πολιτών, και να το συνδέσω όπως είναι φυσικό με το χώρο από τον οποίο προέρχομαι, δηλαδή την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπου το αίσθημα της κοινωνικής αλληλεγγύης είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένο……………………….. .

 

3. Κύριο μέρος: Ο ομιλητής έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει ανάλογα με το θέμα:

-Αφήγηση: Πληροφορίες σχετικές με την ιστορική διαδρομή του θέματος ή αναδρομή στο παρελθόν.

-Βεβαίωση: Αποδεικτικό και τεκμηριωτικό υλικό υπέρ της υποστηριζόμενης θέσης. Παρατίθενται επιχειρήματα με παρουσίαση στοιχείων, δεδομένων, μαρτυριών, απόψεων ειδικών, έτσι που να καλύπτεται σφαιρικά το θέμα και να αναδεικνύεται η ορθότητα των θέσεων του πομπού.

-Ανασκευή: Εκ του αντιθέτου απόδειξη. Παρουσιάζεται η άλλη άποψη και αντικρούεται, γεγονός που ισχυροποιεί τη θέση του ομιλητή. Προβάλλονται οι κίνδυνοι που τυχόν θα προκύψουν από την επικράτηση του αντιθέτου.

 

Εισήγηση της έφηβου Βουλευτή Παρασκευής Τριανταφυλλοπούλου στη Δ΄ Σύνοδο της Βουλής των Εφήβων στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων.

 

Κύριοι συνάδελφοι, δεν νομίζετε ότι μαζεύτηκαν πολλά παράπονα για ένα ΄΄όραμα ζωής΄΄; Μήπως θα πρέπει να αρχίσει ο διάλογος; Όλοι συμφωνούμε στο ότι η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και να αρχίζει από το δημοτικό. Θα πρέπει να υπάρχει αποσύνδεση του Λυκείου και των ΑΕΙ. Οι μαθητές θα πρέπει να ψηφίζουν για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και οι Υπουργοί Παιδείας να έχουν υπηρετήσει στο χώρο της εκπαίδευσης………………………………… .

 

4. Επίλογος: Σύντομη ανακεφαλαίωση, ευχή, προτροπή, επιβεβαίωση των επιχειρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την υποστήριξη της θέσης.

 

5. Επιφώνηση: Τυποποιημένη φράση που τοποθετείται πάντοτε ανεξάρτητα από το κείμενο στο κάτω δεξιά μέρος της γραπτής διατύπωσής του, με την οποία ο πομπός εκφράζει τις ευχαριστίες προς τις/τους δέκτες.

 

Υποδείγματα προσφωνήσεων σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο

 

ΟΙΚΕΙΟ / ΦΙΛΙΚΟ ΥΦΟΣ	ΗΜΙΕΠΙΣΗΜΟ ΥΦΟΣ	ΕΠΙΣΗΜΟ/ ΤΥΠΙΚΟ ΥΦΟΣ
Αγαπημένοι φίλοι Αγαπημένοι συμμαθητές Αγαπημένοι συμπολίτες Αγαπημένοι ομοεθνείς Αγαπημένοι συνέλληνες Φίλες και φίλοι Φίλοι ακροατές Φίλοι συμμαθητές Φίλοι συμπατριώτες Σύντροφοι …………………….	Αγαπητοί φίλοι Αγαπητοί σύνεδροι Αγαπητά μέλη Αγαπητοί συμπολίτες Αγαπητοί σύνοικοι Αγαπητοί  δημότες Αγαπητοί πατριώτες Αγαπητοί συνάδελφοι Αγαπητοί ακροατές ………………….	Κυρίες και κύριοι Σεβαστοί σύνεδροι Σεβαστά μέλη Σεβαστοί καθηγητές Εκλεκτοί σύνεδροι Εκλεκτά μέλη Αξιότιμοι σύνεδροι Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι Σεβασμιότατε Παναγιότατε ……………

 

Υποδείγματα εκφράσεων για το κύριο μέρος σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο

 

ΟΙΚΕΙΟ / ΦΙΛΙΚΟ ΥΦΟΣ	ΕΠΙΣΗΜΟ/ ΤΥΠΙΚΟ ΥΦΟΣ
Σκέψου……………….. Αναλογίσου…………… Ας θυμηθείς όλα αυτά……………. Είναι αδιανόητο να………………. Δε θα μπορούσα να παραλείψω………. Χωρίς να είμαι υπερβολικός………….. Ασφαλώς μπορούσα……………… Ενισχύοντας την άποψή μου…………..	Ευθύνη και χρέος όλων μας………….. Ας επιστρατεύσουμε τα δικά μας…….. Υπογραμμίστε εκλεκτοί σύνεδροι……. Ο προβληματισμός σας είναι η αφετηρία της δικής μας παραγωγικής δυναμικής…………. Αναφέρομαι στους προβληματισμούς που όλοι μας έχουμε…………….. Εσείς οι πολιτικοί ηγέτες έχετε αναλάβει………………..

 

Υποδείγματα επιφωνήσεων σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο

 

 

ΟΙΚΕΙΟ / ΦΙΛΙΚΟ ΥΦΟΣ	ΗΜΙΕΠΙΣΗΜΟ ΥΦΟΣ	ΕΠΙΣΗΜΟ/ ΤΥΠΙΚΟ ΥΦΟΣ
Ευχαριστώ Ευχαριστώ πολύ Σας ευχαριστώ Σας ευχαριστώ πολύ Σας ευχαριστώ και σας εύχομαι ό,τι καλύτερο Σας χαιρετώ …………………….	Σας ευχαριστώ για την αμέριστη προσοχή σας. Σας ευχαριστώ για το θερμό ενδιαφέρον σας. Σας ευχαριστώ θερμά. Σας ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας. ………………….	Σας ευχαριστώ για την προσοχή / ενδιαφέρον που επιδείξατε. Σας ευχαριστώ προκαταβολικά για την ανταπόκρισή σας. ……………

 

 

ΕΠΙΣΤΟΛΗ: Η επιστολή ή το γράμμα είναι ένα είδος επικοινωνιακού λόγου, πολύ χρήσιμο για την κοινωνική μας ζωή. Υπάρχουν διάφορα είδη επιστολών. Μια επιστολή μπορεί να είναι φιλική ή τυπική-επίσημη, ανάλογα με το ποιος είναι ο αποδέκτης της (παραλήπτης), ποια είναι η σχέση του με τον αποστολέα και ποιος είναι ο σκοπός για τον οποίο γράφεται.

 

Γιατί πρέπει να προσέχω το επικοινωνιακό πλαίσιο της επιστολής;

Επειδή ανάλογα με:                                                                          αλλάζουν:

-τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αποστολέα και                                    -το ύφος

του παραλήπτη (ηλικία, θέση, επάγγελμα, αξίωμα,                           - η προσφώνηση

μόρφωση, προσωπικότητα, συναισθήματα).                         -το θεματικό περιεχόμενο

- το σκοπό της επιστολής και το πότε γράφεται                     - η επιφώνηση

- τη σχέση μεταξύ του πομπού και του δέκτη                                    - η γλώσσα

 

Τα μέρη μιας επιστολής:

1.Το χωροχρονικό πλαίσιο αναφοράς (τόπος, ημερομηνία):

Γράφεται στο πάνω δεξιό άκρο και περιλαμβάνει τον τόπο και το χρόνο κατά τον οποίο γράφεται η επιστολή: π.χ. Αμμόχωστος, 14 Οκτωβρίου 2005.

 

2. Η προσφώνηση:

Αγαπημένη μου μητέρα

Αγαπητέ Αντρέα

Μαρία μου

Αξιότιμε κύριε

Κύριε Διευθυντή

Έντιμε κύριε Υπουργέ

Αγαπητή σύνταξη

 

3. Το περιεχόμενο της επιστολής

 

-Πρόλογος: Αφορμή για τη σύνταξη της επιστολής και στόχος του επιστολογράφου.

 

-Κύριο μέρος:

α. Έκθεση ενός θέματος, ενός προβλήματος, ενός φαινομένου, μιας άποψης.

β. Απόδειξη με τη χρήση λογικών επιχειρημάτων, αποδεικτικών στοιχείων, διαπιστώσεων, παραδειγμάτων, μαρτυριών.

γ. Απάντηση σε αντίθετες απόψεις.

 

Επίλογος: Σύντομη ανακεφαλαίωση κατά την οποία ο επιστολογράφος εκφράζει συμπερασματικά τις σκέψεις του και καλεί τον /την αποδέκτη της επιστολής να ευαισθητοποιηθεί και να δράσει.

 

4. Η επιφώνηση (ανάλογη με την προσφώνηση).

 

Με αγάπη / με πολλή αγάπη

Με εκτίμηση

Με σεβασμό

Μετά τιμής

Φιλικά

Με φιλικούς χαιρετισμούς

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία (για επιστολή στον τύπο).

 

5. Η υπογραφή:

-Βασίλειος Βασιλείου (επίσημη επιστολή)

-Χαρά (φιλική επιστολή)

 

Ø  Εφόσον εμείς γνωρίζουμε την ταυτότητα του δέκτη, αλλά πιθανότατα αυτός δε μας γνωρίζει, ούτε έχουμε προσωπική σχέση μαζί του και εφόσον είναι ξεκάθαρος στο μυαλό μας ο σκοπός της επιστολής μας:

 

Ø  Αρχίζουμε την επιστολή αναφερόμενοι

-στο ποιοι είμαστε

- στο γιατί γράφουμε στο συγκεκριμένο πρόσωπο

- στο θέμα ή / και στο στόχο μας.

 

Ø  Χρησιμοποιούμε ύφος που

-        φανερώνει σεβασμό και εμπιστοσύνη

-        δείχνει ότι θεωρούμε το δέκτη της επιστολής μας ειδικό στο θέμα και κατά συνέπεια ότι είναι το πιο αρμόδιο πρόσωπο, για να δεχτεί την επιστολή μας.

-        Δεσμεύει το δέκτη να ανταποκριθεί στα αιτήματά μας.

 

Ø  Κλείνουμε την επιστολή

-        αναμένοντας τη θετική του ανταπόκριση στα αιτήματά μας

-        βέβαιοι για το ενδιαφέρον του

-        αισιόδοξοι για τη στάση που θα κρατήσει

-        ελπίζοντας στα μέτρα που θα λάβει.

 

Ø  Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φράσεις όπως ακολούθως:

Ø  Για να προκαλέσουμε τη θετική στάση του δέκτη:

§  Απευθυνόμαστε σε σας

-γιατί πιστεύουμε ότι είστε το πιο αρμόδιο άτομο……………

-ως Πρόεδρο του / της………………….

ως κύριο εκπρόσωπο του / της……………………….

επειδή γνωρίζουμε ότι είστε ενεργό μέλος……………..

§  Εμπιστευόμαστε / εμπιστευόμενοι την υπευθυνότητα και το ήθος σας……

§  Επικαλούμαστε το ήθος και την εντιμότητά σας………………..

§  Επικαλούμαστε τις ιδιαίτερές σας ευαισθησίες στο ζήτημα……………

§  Γνωρίζοντας το ενδιαφέρον και τη μέχρι τώρα δράση σας στο χώρο……

§  Πιστεύοντας ότι διαθέτετε την απαραίτητη γνώση και εμπειρία…………. .

 

Ø  Για να προβάλλουμε τη δική μας θετική στάση:

 

§  Ως νέοι της Ελλάδας / ως μαθητές

- ανήσυχοι για το μέλλον………….

- που ανησυχούμε…………………

- που ενδιαφερόμαστε…………….

Μας προβληματίζει, μας ανησυχεί το γεγονός ότι…………….

 

Ø  Για να εκφράσουμε με ευγένεια τις εισηγήσεις ή τις διαμαρτυρίες μας:

 

§  Επιτρέψτε μας /  θα θέλαμε / θα επιθυμούσαμε / αισθανόμαστε έντονη την ανάγκη / αισθανόμαστε ως χρέος μας………….

-        να εκφράσουμε / να εισηγηθούμε……………….

-        να καταθέσουμε τις απόψεις μας / τις ενστάσεις μας / τις έντονες διαμαρτυρίες / τις διαφωνίες μας………………

-        να καταδικάσουμε / να καταγγείλουμε τη στάση / το γεγονός ότι / το απαράδεκτο φαινόμενο……………….. .

 

Ø  Για να συνδέσουμε τον πομπό με το δέκτη

 

§  Θα θέλαμε να ενισχύσουμε τις προσπάθειές σας στον αγώνα………

§  Συμμεριζόμαστε την αγωνία σας, τις απόψεις σας, τις ανησυχίες σας…

§  Αντιλαμβανόμαστε τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεστε………….

§  Έχοντας πλήρη επίγνωση των δυσκολιών………………

§  Είμαστε βέβαιοι πως συμφωνείτε μαζί μας…………………..

 

Ø  Για να κλείσουμε την επιστολή

 

§  Αναμένουμε τη θετική σας ανταπόκριση…………..

§  Βέβαιοι / σίγουροι ότι θα ανταποκριθείτε…………..

§  Με την ελπίδα ότι θα…………………….

§  Ευελπιστούμε ότι θα εισακουστεί το αίτημά μας………………. .

 

 

 

 

 

 

 

 

ΤΟ ΑΡΘΡΟ

            Το άρθρο είναι δημοσιευμένο κείμενο σε εφημερίδα ή περιοδικό που αναφέρεται σε ειδικό θέμα και έχει ειδησεογραφικό χαρακτήρα. Είναι ενταγμένο σε ένα επικοινωνιακό γλωσσικό περιβάλλον και έχει ως βασικό σκοπό τη πειθώ. Πραγματεύεται θέματα της πρώτης γραμμής της επικαιρότητας αλλά και ζητήματα ευρύτερου επιστημονικού, εγκυκλοπαιδικού, καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος, που σε κάποια στιγμή αποτέλεσαν θέμα επικαιρότητας και εξακολουθούν να απασχολούν την κοινή γνώμη. Ο αρθρογράφος προσεγγίζει το θέμα του τεκμηριωμένα, χρησιμοποιεί πολλές φορές ειδικό λεξιλόγιο και υιοθετεί το δικό του ύφος (σοβαρό, ουδέτερο, αυστηρό).

 

Βασικά χαρακτηριστικά του άρθρου:

§  Έχει επίκαιρο χαρακτήρα                        

§  Δημοσιεύεται σε εφημερίδα, σε περιοδικό, στο διαδίκτυο, κ.α.

§  Καταπιάνεται με θέματα ποικίλου ή και συγκεκριμένου περιεχομένου

§  Συνήθως δεν έχει προσωπικό οικείο τόνο

§  Είναι περιορισμένης έκτασης

§  Διαφοροποιείται από τη λογοτεχνία.

 

Η δομή του άρθρου:

Η τυπική δομή άρθρου έχει ως εξής:

1. Πρόλογος: Εκτίθεται το θέμα ή η προβληματική του.

2. Κύριο μέρος: Παράθεση επαρκούς αποδεικτικού υλικού για:

- διασαφήνιση της κυρίαρχης ιδέας

- τεκμηρίωση της θέσης – ισχυρισμού που διατυπώθηκε στην εισαγωγική παράγραφο

- ανασκευή θέσης.

3. Επίλογος: Συμπυκνωμένη θεώρηση των θέσεων του κύριου θέματος.