ΕΛΕΝΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ – Στίχοι 1 - 191

 

 

1^η σκηνή, στίχοι 1 - 82

 

Ø  Η κεντρική ιδέα του προλόγου  / η ΄΄Διάνοια΄΄ είναι η εξής: Στον κόσμο του Ευριπίδη όπως και στον σημερινό, η εικόνα  / ΄΄το φαίνεσθαι΄΄ υποκαθιστά την πραγματικότητα / το ΄΄είναι΄΄ και η γνώμη την αντικειμενική αλήθεια. Οι άνθρωποι θεωρούν αληθινό ό,τι φαίνεται για αληθινό. Τα φαινόμενα απατούν με τραγικές συνέπειες πολλές φορές για την ανθρώπινη ζωή και κοινωνία.

 

Ø  Η Όψις: Σκηνοθετικές πληροφορίες

 

Ø  Η Λέξις (= το ύφος και η γλώσσα, σχήματα λόγου): Μεταφορές, Αντιθέσεις, Μετωνυμία, Αλληγορία

 

 

Ø  Σχόλια βιβλίου: 6, 8, 15

 

Ø  Ας εμβαθύνουμε, σελ. 11: Λειτουργία του προλόγου ως προς την ενημέρωση του θεατή:

α. την προϊστορία της δράσης: Στίχοι: 25 – 50.

β. τον τόπο: Στίχοι: 1 – 6

γ. τα πρόσωπα: Ελένη, Μενέλαος, Πρωτέας, Θεοκλύμενος, Θεονόη.

 

 

Ø  Ας εμβαθύνουμε, σελ. 13:

 

·       Οι λόγοι που οδήγησαν την Ελένη σε αυτή την κατάσταση εντοπίζονται στους στίχους 61-66, 81.

 

·       Ο θεατής / αναγνώστης συμπάσχει και φοβάται, αγωνιά για τα πάθη της Ελένης. Βιώνει τον έλεο και το φόβο κατά τον Αριστοτέλη.

 

 

·       Στην εποχή του Ευριπίδη οι άνθρωποι ζώντας σε καιρούς αναστάτωσης και πολέμου, μεταβολών αιφνίδιων και απρόσμενων, αισθάνονται ότι δεν ελέγχουν τη μοίρα τους, δεν επικρατεί πάντα το δίκαιο, δεν αμείβονται πάντα οι καλοί ούτε τιμωρούνται οι κακοί.                     Πράγματι, η αντίληψη αυτή θα μπορούσε να μας συγκινήσει και σήμερα, καθώς διεξάγονται πόλεμοι για οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα και σκοτώνονται άμαχοι και αθώοι άνθρωποι. Ανέντιμοι και άδικοι άνθρωποι ζουν ελεύθεροι ενώ άνθρωποι έντιμοι, αξιοπρεπείς και ευσυνείδητοι φυτοζωούν και υποφέρουν.

 

 

Ø  Ας εμβαθύνουμε, σελ. 15:

 

·       Η αντίθεση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, που απηχεί προβληματισμούς της εποχής, είναι καθοριστική για τη ζωή της Ελένης και θα ρυθμίσει, ως ένα βαθμό, την εξέλιξη του έργου. Σε ποια σημεία του κειμένου γίνεται σαφής αυτή η αντίθεση; Στους στίχους: 32-33, 39-43, 50-52, 60-63, 81-82.

 

·       Ο φόβος και όχι η ελπίδα βαραίνει την Ελένη περισσότερο. Φοβάται ότι θα εξαναγκαστεί να παντρευτεί τον Θεοκλύμενο.

 

 

 

2^η σκηνή, στίχοι 83 – 191

 

Ø  Διάνοια: Σε όλη τη 2^η σκηνή ο Ευριπίδης στέλνει ένα ηχηρό αντιπολεμικό μήνυμα: ο πόλεμος επιφέρει θλιβερές συνέπειες.

 

Ø  Όψις: Σκηνοθετικές πληροφορίες: Με τον ερχομό του Τεύκρου στη σκηνή έχουμε εξέλιξη του μύθου αφού συμπληρώνει τις πληροφορίες που μας δίνει η Ελένη.

 

Ø  Λέξις (= το ύφος και η γλώσσα, σχήματα λόγου): Αντιθέσεις, Τραγική ειρωνεία.

 

Ø  Στίχος 94: ΄΄…..με τούτη τη σαϊτα΄΄: Σκηνοθετική πληροφορία αλλά και αντιπολεμικό μήνυμα: ό,τι απέμεινε στον Τεύκρο από το ένδοξο παρελθόν. Ρακένδυτος και ταλαιπωρημένος μετά τον τρωικό πόλεμο.

 

Ø  Στίχος 130: ΄΄…….την κούρσεψα, μα πάω και εγώ χαμένος΄΄: ένα ακόμη χωρίο με αντιπολεμικό μήνυμα.

 

Ø  Σχόλια βιβλίου: 11, 12, 14, 18, 20.

 

 

Ø  Ας εμβαθύνουμε, σελ. 17:

 

·       Οι πληροφορίες που μεταφέρει ο Τεύκρος και συμπληρώνουν την προϊστορία της δράσης εντοπίζονται στους στίχους: 130-132, 140, 158-160, 161-168.

·       Κοινά στοιχεία στη ζωή και τις περιπέτειες του Τεύκρου και της Ελένης:

1.     Είναι εξόριστος όπως και η Ελένη

2.     Είναι θύμα των αποφάσεων των θεών

3.     Υποφέρει χωρίς να ευθύνεται ο ίδιος πραγματικά.

 

·       Ο Τεύκρος και η Ελένη, καθώς διαλέγονται / συζητούν, ζητούν και δίνουν πληροφορίες , εκφράζουν τα συναισθήματά τους και τις απόψεις τους με τη μορφή σύντομων διαλόγων = Στιχομυθία.

·       Οι στιγμές και οι λόγοι για τους οποίους οι δύο ήρωες φτάνουν στη γρήγορη εναλλαγή των λόγων (στιχομυθία) είναι όταν η Ελένη ρωτά τον Τεύκρο να μάθει πληροφορίες για τη ίδια και την οικογένειά της. Η στιχομυθία αυξάνει το ρυθμό και την ένταση του διαλόγου, την αγωνία και το ενδιαφέρον των θεατών

·       Επίσης, δείχνει τα συναισθήματα των ηρώων: Από την πλευρά της η Ελένη δείχνει τη λαχτάρα και την αγωνία της να μάθει για τους δικούς της και για το λόγο αυτό διακόπτει το λόγο του Τεύκρου. Ενώ, από τα λόγια του Τεύκρου φαίνεται ότι ο ίδιος μισεί την Ελένη, καθώς τη θεωρεί υπαίτια των δεινών του ίδιου και όλων των Ελλήνων.

 

 

 

Ø  Ας εμβαθύνουμε, σελ. 19:

 

·       Τραγική ειρωνεία = η πάλη ανάμεση στη γνώση και την άγνοια. Καθένας από τους συνομιλητές γνωρίζει κάτι που ο άλλος αγνοεί. Επίσης, ένα από τα πρόσωπα του δράματος ή και όλοι οι ήρωες αγνοούν την αλήθεια που γνωρίζουν οι θεατές, οπότε και τα λόγια τους δεν έχουν το ίδιο νόημα για όλους.

 

·       Παραδείγματα τραγικής ειρωνείας στο διάλογο Τεύκρου – Ελένης: Στίχοι: 140-145, 187-191.

 

·       Στίχος 130: ΄΄…….την κούρσεψα, μα πάω και εγώ χαμένος΄΄: Με τη φράση αυτή ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον πόλεμο όχι στην ηρωική – επική του διάσταση αλλά ως αιτία συμφορών.  Δείχνει τους προβληματισμούς του Ευριπίδη για τον πόλεμο. Με την αντιηρωική παρουσία του Τεύκρου στη σκηνή θέλει να κάνει τους θεατές να συνειδητοποιήσουν τη φθορά που επιφέρει ο πόλεμος, ψυχική και ηθική πέρα από την υλική, όχι μόνο στους ηττημένους αλλά  και στους νικητές.

 

 

Ø  Ας εμβαθύνουμε, σελ. 21:

 

·       Η συνάντηση του Τεύκρου με την Ελένη επιδεινώνει την τραγική θέση της ηρωίδας, καθώς η Ελένη πληροφορείται από τον Τεύκρο για τις συνέπειες του τρωικού πολέμου στους Έλληνες, τη γνώμη που έχουν οι τελευταίοι για την ίδια και για την οικογένειά της. Οι πληροφορίες του Τεύκρου είναι δυσάρεστες και επιρρίπτουν την ευθύνη στην Ελένη, η οποία είναι αθώα. Αυτό καθιστά τη θέση της και τη ζωή της τραγική.

 

·       Η λειτουργία του Προλόγου στην εξέλιξη της δράσης και σε θέματα του δράματος:

 

1.     Οι θεατές ακούν πληροφορίες από τον Τεύκρο για την έκβαση του πολέμου και τη φήμη της Ελένης.

2.     Αποκαλύπτονται τα θέματα που θα θιγούν στο δράμα και που είναι:

α. Η γνώση και η άγνοια, το είναι και το φαίνεσθαι, το φως και το σκοτάδι.

β. το δίκαιο και το άδικο – η πάλη ανάμεσά τους.

γ. ο ρόλος των θεών.

δ. η τραγικότητα των ηρώων.

 

Ø  Ερωτήσεις Προλόγου, σελίδας 22:

 

Ø  3^η ερώτηση:  Η γενιά του Ευριπίδη διερωτάται και χειραφετείται (Romilly): Στον μονόλογο της Ελένης στον Πρόλογο τα στοιχεία που στηρίζουν την παραπάνω άποψη και που αφορούν νέες ιδέες για τον πόλεμο, τις γυναίκες και το ρόλο των θεών και το δικαίωμα της αμφισβήτησης εντοπίζονται στους στίχους:

α. 2-4: Το πολύ νερό του Νείλου οφείλεται στην τήξη του χιονιού και όχι στη βροχή του Δία (Αναξαγόρας).

 

β. 20-25, αν είναι αλήθεια: Η Ελένη αμφισβητεί  το μύθο ότι είναι κόρη του Δία και της Λήδας.

 

γ. 39-40, είναι – φαίνεσθαι: Στην Τροία πήγε το είδωλο της Ελένης και όχι η πραγματική Ελένη. Η τελευταία βρίσκεται στην Αίγυπτο.

 

δ. 43-50: Τα βαθύτερα αίτια του τρωικού πολέμου ήταν η μείωση του πληθυσμού της γης.

 

ε. 46-47: Ο Ευριπίδης συμπονά και τους Τρώες, καθώς τους αποκαλεί δόλιους. Θεωρεί πως σε κάθε πόλεμο υποφέρουν νικητές και ηττημένοι. Η ιστορία του Τεύκρου και η εμφάνισή του το επιβεβαιώνουν.

 

Ø  5^η ερώτηση: Ο Τεύκρος βρίσκεται σε τραγική θέση και όλα τα χωρία του Προλόγου στα οποία μιλά για τον εαυτό του καταδεικνύουν την τραγικότητά του, καθώς:

α. Αν και νικητής του πολέμου, χαίρεται την νίκη αλλά ταλαιπωρείται στο πέλαγος και δεν θα επιστρέψει στην πατρίδα,

 

β. έχει διωχθεί από τον πατέρα του και την πατρίδα του,

 

γ. πλανάται / βρίσκεται σε πλάνη, αφού δεν αναγνωρίζει την πραγματική Ελένη.