ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 

                                                       ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ – ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ

 

ΤΕΛΙΚΕΣ Εισάγονται με:	Τι φανερώνουν	Πώς λειτουργούν
Να, για να Όταν η τελική πρόταση είναι αρνητική, μπορεί και να εισάγεται μόνο με το μη ή το να μη.	Φανερώνουν το σκοπό(τέλος στα αρχαία ελληνικά σημαίνει σκοπό) μιας πράξης (συγκεκριμένα της πράξης που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται από την τελική) .	Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ Εισάγονται με: Γιατί, διότι, επειδή, καθώς, αφού, εφόσον, που, μια και, μια που	Φανερώνουν την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζουν.	Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας.
ΧΡΟΝΙΚΕΣ Εισάγονται με: Όταν, ενώ, σαν, καθώς, αφού, αφότου, πριν (να), μόλις, προτού (να), ώσπου, ωσότου, όσο, όποτε, άμα. Με επιρρηματικές χρονικές εκφράσεις όπως: μέχρι να, ότι που, εκεί που, πάνω που, κάθε φορά που, τη στιγμή που, έως ότου, κάθε που κ.α.	Φανερώνουν: Το προτερόχρονο (με τους συνδέσμους: άμα, αφού, αφότου, μόλις, μετά που, όποτε, όταν, σαν). Το υστερόχρονο (μέχρι να / που, όσο να / που, πριν (να), προτού (να), ωσότου (να), ώσπου (να), όποτε, όταν. Το ταυτόχρονο ή σύγχρονο (εκεί που, ενώ, ενόσω, καθώς, όσο, όποτε, όταν, σαν) από εκείνο που δηλώνεται με την κύρια πρόταση.	Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ Εισάγονται με: Αν, άμα, έτσι και, σε περίπτωση που	Ένα ζευγάρι προτάσεων όπου η μια πρόταση αποτελεί όρο για να ισχύσει ή άλλη, αποτελεί υποθετικό λόγο. Η πρόταση η οποία περιέχει τον όρο που πρέπει να ισχύσει για να γίνει αυτό που δηλώνει η άλλη ονομάζεται υπόθεση. Η πρόταση που προσδιορίζεται απ’ αυτή λέγεται απόδοση.   Σημείωση: Οι χρονικές προτάσεις που δηλώνουν το προτερόχρονο πολύ συχνά δηλώνουν και κάποια προϋπόθεση. Είναι δηλαδή χρονικοϋποθετικές.	Δύο είναι τα είδη των υποθετικών λόγων: α. Αυτοί που εκφράζουν το πραγματικό, δηλαδή αν αληθεύει η υπόθεση, αληθεύει και η απόδοση. β. αυτοί που εκφράζουν το αντίθετο του πραγματικού, δηλαδή η υπόθεση δεν έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν και πιθανό δε θα πραγματοποιηθεί ούτε στο μέλλον και κατά συνέπεια το περιεχόμενο της απόδοσης είναι επίσης απραγματοποίητο ή ελάχιστα πιθανό να πραγματοποιηθεί.   Σημείωση: Μερικές φορές οι υποθετικές προτάσεις μπορεί να υποδηλώνουν και κάτι άλλο πέρα από την υπόθεση, όπως: έντονη αντίθεση, απειλή, αποτέλεσμα, επεξήγηση, αναλογία – παρομοίωση, αιτία κ.τ.λ.
Υπόθεση + απόδοση                 ή                                 υποθετικός λόγος απόδοση + υπόθεση   Το πραγματικό: Υπόθεση: Το ρήμα σε οποιοδήποτε χρόνο. Απόδοση: α. Το ρήμα στον ίδιο χρόνο με το ρήμα της υπόθεσης.                 β. το ρήμα σε έγκλιση υποτακτική ή προστακτική δηλώνοντας αναγκαιότητα, επιθυμία, προσταγή, βεβαιότητα του ομιλητή για ό,τι δηλώνει το ρήμα.   Π.χ.  Αν έχει ταξιδέψει πρόσφατα, έχει ανανεώσει το διαβατήριό του.         Αν θα αποφασίσεις να δώσεις για το πτυχίο να μην αμφισβητείς τις δυνάμεις σου.         Αν πιστεύεις ότι θα τα καταφέρει, στείλε τον.   Το μη πραγματικό: Υπόθεση: (Ορισμένες φορές θα + ) παρατατικός ή υπερσυντέλικος. Απόδοση: θα + παρατατικός ή υπερσυντέλικος. Π.χ. Αν ήξερα τι του συμβαίνει, θα πήγαινα αμέσως κοντά του.        Αν δεν είχε διαβάσει καλά, δεν θα είχε πετύχει στις εξετάσεις του.

 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ Εισάγονται με:	Τι φανερώνουν	Πώς λειτουργούν
Ώστε (να), που (να) για να, να και σπάνια με το και(συνήθως μετά το ρήμα κάνω).   Σημείωση: Μερικές φορές στην κύρια πρόταση υπάρχει η αντωνυμία τόσος, -η, -ο ή το επίρρημα έτσι.	Φανερώνουν το αποτέλεσμα ή το συμπέρασμα.	Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος.   Σημείωση: Ο σύνδεσμος ώστε μερικές φορές, όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγει κύρια πρόταση.
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ Εισάγονται με: Ενώ, αν και, μολονότι, παρόλο που, κι ας κ.α.	Φανερώνουν εναντίωση προς κάτι που θεωρείται πραγματικό .	Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης.
ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ Εισάγονται με: Κι αν, ακόμη κι αν, έστω κι αν, και να, που να, όσο και να, (όσο) κι αν κ.α.	Φανερώνουν εναντίωση προς κάτι που θεωρείται πιθανό ή και αδύνατο και παραχώρηση.	Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της παραχώρησης.

1. Άσκηση για την αναγνώριση τελικών – αιτιολογικών προτάσεων.

Στις παρακάτω περιόδους να βρείτε τις τελικές και αιτιολογικές προτάσεις

και να σημειώσετε με ποιο σύνδεσμο εισάγονται.

α. Ήρθε ο Γιώργος χθες να συζητήσουμε για τους όρους της συνεργασίας μας.

β. Μια που μ’ έβγαλε ο δρόμος μου εδώ, είπα να περάσω να σας δω λίγο.

γ. Για να πετύχεις στη σχολή της προτίμησής σου, πρέπει να προσπαθήσεις περισσότερο.

δ. Χρειάζεται καλή διάθεση και από τους δυο, για να λύσουν τις διαφορές τους.

ε. Τελικά προτίμησε να μείνει σπίτι, γιατί ένιωθε κουρασμένος.

στ. Λυπάμαι που σας έκανα να περιμένετε.

ζ. Απέφυγα να τον ρωτήσω γιατί άργησε να γυρίσει, επειδή τον είδα θυμωμένο.

η. Έλα εδώ να μου πεις γιατί είσαι στενοχωρημένος.

θ. Αφού θα χαλάσει ο καιρός, καλύτερα να αναβάλουμε την εκδρομή.

ι.  Βγήκε να πάρει λίγο αέρα, γιατί δεν άντεχε άλλο να διαβάζει κλεισμένος στο δωμάτιό του τόσες ώρες.

3.Άσκηση για τη διάκριση τελικών – βουλητικών προτάσεων.

Να διακρίνετε στις παρακάτω περιόδους τις τελικές από τις βουλητικές προτάσεις.

α. Θα θέλαμε να βρεθούμε να συζητήσουμε από κοντά ένα θέμα που σας αφορά.

β. Προτείνω να ζητήσουμε κι από ένα τρίτο πρόσωπο να μας πει τη γνώμη του, για να δούμε ποιος έχει τελικά δίκιο.

γ. Έφυγε βιαστικά να προλάβει την εκδήλωση.

δ. Δεν έχετε δικαίωμα να μου μιλάτε κατ’ αυτόν τον τρόπο.