28 Νοεμβρίου 2024

 

Περίπατος και ξενάγηση στην Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης

Άνω Πόλη

Η Άνω Πόλη (παλαιότερα ονομαζόταν Μπαϊρι), ξεκινά από την περιοχή πάνω από την οδό Αγίου Δημητρίου, την Ολυμπιάδος και φτάνει ως την Ακρόπολη και το Επταπύργιο. Από τα πρώτα χρόνια κατοίκησής της, τον 4ο και 5ο αι., όταν έφτασαν εκεί οι πρώτοι χριστιανοί, διατηρεί τη μορφή και τη ρυμοτομία - στενά λιθόστρωτα δρομάκια, γραφικά μονώροφα και διώροφα σπίτια – εκείνης της εποχής.

Τα βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης έχουν σήμερα μήκος περίπου 4 χιλιόμετρα, αλλά η
αρχική περίμετρος που κάλυπταν ήταν 8 χιλιόμετρα και το ύψος τους ήταν 10-12 μέτρα. Το
τείχος για πολλούς αιώνες περιέβαλλε την πόλη, φτάνοντας μέχρι τη θάλασσα. Στη βορειοανατολική πλευρά, φτάνουν μέχρι την ακρόπολη, μέσα στην οποία βρίσκεται και το αμυντικό σύμπλεγμα του Επταπυργίου. Το Επταπύργιο (στα τουρκικά Γεντί Κουλέ) λειτουργούσε ως φυλακές (ανδρικές, γυναικείες και στρατιωτικές) από το 1890 ως το 1989.

Η πρώτη οχύρωση της νεόκτιστης πόλης του Κασσάνδρου ξεκινά από τον 3ο αιώνα π.Χ. Η ρωμαϊκή κατάκτηση (167 π.Χ.) έκανε τα τείχη περιττά. Τον 3ο αιώνα μ.Χ. χτίσθηκαν οχυρώσεις για την προστασία της πόλης από
τους Γότθους με υλικά από προηγούμενα οικοδομήματα. Το ρωμαϊκό τείχος ήταν μονό, πλάτους 1,65 μ., με τετράγωνους πύργους. Ο κεντρικός δρόμος της πόλης (Λεωφόρος ή Μέση) εκτεινόταν από την Χρυσή Πύλη στα δυτικά (πλατεία Βαρδαρίου) ως την Κασσανδρεωτική Πύλη στα ανατολικά. Το νότιο τείχος εκτεινόταν κατά τι νοτιότερα της σημερινής οδού Τσιμισκή. Στις αρχές του 4ου αιώνα, ο Γαλέριος και ο Μέγας Κωνσταντίνος ενισχύουν τα τείχη. Στο τέλος του 4ου αιώνα ανεγείρεται δεύτερο τείχος εξωτερικά του προηγουμένου με τριγωνικές προεξοχές. Το σημερινό σωζόμενο τείχος χτίστηκε από το τέλος του 4ου ως τα μέσα του 5ου αιώνα, ενώ ένα
επόμενο πρόγραμμα βελτίωσης υλοποιείται τον 7ο αιώνα επί Ηρακλείου για την  άμυνα της πόλης κατά των Αβάρων και των Σλάβων. Το 904 η πόλη
καταλαμβάνεται από τους Σαρακηνούς,
γεγονός που προκαλεί την ενίσχυση των θαλασσίων τειχών μετά την αποχώρηση αυτών.

Το 1355 μ.Χ. η αυτοκράτειρα Άννα Παλαιολογίνα επιδιόρθωσε ένα μέρος των τειχών δημιουργώντας δύο πύλες. Στην μία εξ αυτών υπάρχει η εξής επιγραφή: "Ανηγέρθη η παρούσα πύλη ορισμώ της κραταιάς και αγίας ημών κυρίας και Δεσποίνης κυράς Άννης της Παλαιολογίνης υπηρετήσαντος καστροφύλακος Ιωάννου Χαμαετού του κοιαίστορος
τω στωξδ΄ έτει ινδικτιώνι θ΄. Η επιγραφή στην βόρεια πλευρά μας πληροφορεί ότι: Σθένει Μανουήλ του κρατίστου δεσπότου ήγειρε τον δε πύργον, αυτώ τειχίω Γεώργιος Δουξ Απόκαυκος εκ βάθρων. Σθένει Μανουήλ του Κρατίστου".

Το1430 η πόλη αλώθηκε από τους Οθωμανούς, οι οποίοι επίσης συνέβαλαν στη συντήρηση και επέκταση των τειχών και έμειναν στη Θεσσαλονίκη ως το 1912.

Το 1874 κατεδαφίσθηκε το θαλάσσιο τείχος κι ένα μέρος του ανατολικού τείχους επειδή θεωρήθηκε ότι εμπόδιζαν την ανάπτυξη της πόλης. Σήμερα τα Βυζαντινά Τείχη αποτελούν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Μονή Βλατάδων ή Βλαττάδων ή Βλατταίων

Η Μονή Βλατάδων ή Βλαττάδων ή Βλατταίων βρίσκεται 80 περίπου μέτρα από τα τείχη του Επταπυργίου. Είναι το μοναδικό μοναστήρι που ιδρύθηκε κατά τα μέσα του 14ου αιώνα, στη βυζαντινή περίοδο και εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα, σε χώρο που πιθανώς να φιλοξενούσε παλαιότερο ναό, από τους αδελφούς Δωρόθεο και Μάρκο Βλαττή.

Ως κτητόρισσα της Μονής φέρεται η αυτοκράτειρα Άννα Παλαιολογίνα, η οποία είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη το 1351. Από το 1387, με την πρώτη κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, μετατράπηκε σε τζαμί. Μετά τη δεύτερη άλωση της πόλης το 1430 από τους Οθωμανούς αφέθηκε να λειτουργεί κανονικά ως μονή και την περίοδο αυτή αποκαλούνταν Τσαούς Μοναστήρι. Μάλιστα γνώρισε μεγάλη ακμή καθώς της έδωσαν κάποια προνόμια, που επικυρώθηκαν με φιρμάνι του Μωάμεθ Β΄ το 1446. Σύμφωνα με παράδοση του 16ου αιώνα, η προνομιακή αυτή μεταχείριση οφειλόταν στη βοήθεια που είχαν προσφέρει οι μοναχοί της στους Τούρκους για την άλωση της πόλεως. Το 1801 ανακαινίσθηκε το καθολικό της μονής, αλλά το 1870 μια πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος της, συμπεριλαμβανόμενης και της βιβλιοθήκης. Οι ζημιές επισκευάσθηκαν με έξοδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Σήμερα η Μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Κοντά στο καθολικό της Μονής, υπάρχει θολωτό παρεκκλήσιο του 14ου αιώνα με τοιχογραφίες της εποχής των Παλαιολόγων. Σύμφωνα με τοπική παράδοση η Μονή είναι κτισμένη στον τόπο όπου κήρυττε ή διέμενε ο Απόστολος Παύλος κατά τη διαμονή του στην πόλη.

Ιερός Ναός Οσίου Δαυίδ (Μονή Λατόμου)

Ο ιερός Ναός Οσίου Δαυίδ (Μονή Λατόμου) είναι κτισμένος τον 5ο αιώνα ως καθολικό της Μονής του Σωτήρος Χριστού του Λατόμου, και βρίσκεται κοντά στη Μονή Βλατάδων. Η μονή Λατόμου αποτελεί σημαντικότατο μνημείο, λόγω του μοναδικού παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού διάκοσμου και των βυζαντινών τοιχογραφιών που κοσμούν τον ναό. Στο ψηφιδωτό απεικονίζεται το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ με αγένειο τον Χριστό, περιβαλλόμενο από ουράνιες δυνάμεις και προφήτες

Με την άλωση της Θεσσαλονίκης, το 1430, μετατράπηκε σε τζαμί και στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν επανήλθε στη χριστιανική λατρεία, του αποδόθηκε επίσης η ονομασία Όσιος Δαβίδ, για να τιμηθεί ο σημαντικός ασκητής άγιος της Θεσσαλονίκης. Η προσωνυμία του «Λατόμου» οφείλεται στα λατομεία που υπήρχαν στην περιοχή.

Αγιολογική μαρτυρία παραδίδει ότι το μνημείο χτίστηκε από την Θεοδώρα, την κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, διώκτη των χριστιανών. Η Θεοδώρα ασπάστηκε κρυφά τον χριστιανισμό και ζήτησε από τον πατέρα της να της κτίσει μια οικία με λουτρό. Η ίδια όμως αντί για λουτρό έχτισε ναό. Την κόγχη του ναού τη διακόσμησε με ψηφιδωτό, το οποίο κάλυψε με δέρμα βοδιού και σοβά, για να μην προδοθεί. Το ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε στη διάρκεια ενός σεισμού, όταν κατέπεσε το κονίαμα και το δέρμα.

Ναός του Αγίου Δημητρίου

Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου είναι πεντάκλιτη βασιλική του «ελληνιστικού τύπου», αλλά με πολλά ιδιαίτερα και σπάνια χαρακτηριστικά. Διαθέτει εγκάρσιο κλίτος και πλούσιο ζωγραφικό και μαρμάρινο διάκοσμο με περίτεχνα κιονόκρανα. Μετά το 313 μ.Χ. (Διάταγμα της Ανεξιθρησκίας) ιδρύθηκε το πρώτο προσευχητάριο στον τόπο μαρτυρίου του Αγίου Δημητρίου, τον 5ο αι. μία τρίκλιτη βασιλική που κάηκε τον 7ο αιώνα και στη θέση της χτίστηκε η πεντάκλιτη βασιλική. Το 1917  κάηκε σχεδόν ολοκληρωτικά και αναστηλώθηκε μέχρι το 1948, διατηρώντας αρκετά από τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία, χάρη στον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο, που είχε κρατήσει σημειώσεις, σχέδια και φωτογραφίες, με τη συνεργασία των Γ. Σωτηρίου, E. Hebrard, Α. Ορλάνδου, Α. Ξυγγόπουλου, Σ. Πελεκανίδη,

Το 904 ο ναός λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Το 1185, κατά την άλωση της πόλης από τους Νορμανδούς, αφαίρεσαν το σκήνωμα του Αγίου Δημητρίου,  το οποίο βρέθηκε στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου, στη Βόρεια Ιταλία. Η κάρα και μέρος των λειψάνων του Αγίου επιστράφηκαν το 1978. Το 13ο αιώνα ο ναός επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε. Το 1492-93 ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί με το όνομα Κασιμιέ Τζαμί. Τότε η λατρεία του Αγίου άλλαξε τόπο. Επί Βαλή Δεούφ Πασά έγιναν επισκευές στο ναό και τότε αποκαλύφθηκαν τα μωσαϊκά του. Αποδόθηκε ξανά στη χριστιανική λατρεία το 1912. Το 1988 ο ναός ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Από το 1988 η κρύπτη του ναού λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος (μουσειακή έκθεση), όπου εκτίθενται συλλογή γλυπτών, κιονόκρανων, θωρακίων και αγγείων από τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του ναού του Αγίου Δημητρίου.

                                Τα κείμενα επιμελήθηκαν οι μαθήτριες του Β4,

                                                                          Σαχπεκίδου Δήμητρα,

                                                                          Τσαβδάρη Έλλη και

                                                                          Ψωμαδοπούλου Νεφέλη

 

 

Εργασίες μαθητών στην ενότητα: Η ίδρυση του Ρωσικού κράτους και ο εκχριστιανισμός των Ρώσων

Υπόθεσε ότι είσαι η αδερφή του Βασιλείου Β, η Άννα. Στο ημερολόγιο σου να καταγράψεις τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου όταν ο αδελφός σου, σου ανακοινώνει ότι θα πρέπει να παντρευτείς τον Ηγεμόνα της Ρωσίας τον Βλαδίμηρο, (9ος αιώνας).

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑΣ ΑΝΝΑΣ «Τι σκεφτόταν πριν το γάμο της»

Κωνσταντινούπολη, έτος 988

Σήμερα μου ανήγγειλαν την απόφαση για τον γάμον με τον ηγεμόνα των Ρως, τον Βλαδίμηρο. Είμαι αγχωμένη που θα αφήσω όχι μόνο την πατρίδα μου, αλλά και τη ζωή που είχα έως τώρα.

Τι  με περιμένει σε εκείνη τη μακρινή και άγνωστη χώρα;

Δεν ήταν ποτέ δική μου επιθυμία να φύγω από την Κωνσταντινούπολη.

Όμως γνωρίζω ότι πρέπει να κάνω το καθήκον μου . Είμαι αδελφή του αυτοκράτορα και ξέρω ότι έχω ευθύνες απέναντι στον λαό μου.  Αν ο γάμος μου φέρει την ειρήνη και τη χριστιανική πίστη στους Ρως, τότε οι θυσίες μου θα αξίζουν.

Λένε πως ο Βλαδίμηρος είναι ισχυρός και άγριος στην όψη. Με φοβίζει η πρώτη γνωριμία μαζί του. Μα περισσότερο φοβάμαι που θα αφήσω την οικογένεια μου, το παλάτι, την Αγιά Σοφιά, την ζωή μου στην Κωνσταντινούπολη.

Η  νέα μου ζωή θα είναι πολύ διαφορετική….

Ίσως, όμως, μέσα σε αυτή τη δοκιμασία να μπορέσω να φέρω την αγάπη για τον χριστιανισμό στους Ρως. Αν μάλιστα, ο γάμος αυτός οδηγήσει τον Βλαδίμηρο στη βάπτιση, τότε θα γίνει μια καλή αρχή.

Προσεύχομαι ο Θεός να μου δώσει δύναμη και φώτιση.

ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ΘΕΟΔΩΡΗ

                                                                                            Πέμπτη, 28 Νοεμβρίου 912

Αγαπητό μου ημερολόγιο,

Είσαι όπως πάντα ο μοναδικός μου φίλος που μπορώ να πω τις σκέψεις και τα προβλήματά μου και σήμερα είναι πολλά … .Ο αγαπημένος μου αδελφός, Βασίλειος, αποφάσισε να με παντρέψει…. . Δυστυχώς δεν μου έδωσε την επιλογή να αρνηθώ καθώς τα πράγματα είναι δύσκολα για την αυτοκρατορία μας. Κινδυνεύουμε να χάσουμε τα πάντα αν ο Βλαδίμηρος δεν μας βοηθήσει, καθώς η αριστοκρατία της Σμύρνης έχει εξεγερθεί. Το μόνο που μπορούμε να του δώσουμε αυτή την ώρα, είμαι εγώ και η  θέση μου στο Βασίλειό μου. Ο Βλαδίμηρος φαίνεται να είναι καλός ηγεμόνας, αλλά αν τελικά είναι λάθος αυτός ο γάμος και μας εκμεταλλευτεί μόνο για να κατακτήσει την αυτοκρατορία; Αν τελικά,  ο λαός μας στα χέρια του δεινοπαθήσει; Αν χάσουμε τον δρόμο του εμπορίου και βυθιστούμε ως λαός στη φτώχεια  και τη δυστυχία;  Πρέπει να σκεφτούμε ένα τέχνασμα ώστε, αφού πρώτα δεχτεί να μας παρέχει την βοήθεια του, μετά  να αρνηθεί ο ίδιος αυτό τον γάμο. Ίσως αν του ζητούσαμε να αλλαξοπιστήσει, να γίνει Χριστιανός ;Οι Ρως είναι πιστοί στον Θεό τους .. ίσως μ αυτό τον τρόπο να σώζαμε την αυτοκρατορία και εμένα.

Εύχομαι την άλλη φορά να σου έχω καλύτερα νέα .. . Σε αποχαιρετώ, ..εις το επανιδείν! 

Καρακεβάς Γεώργιος,  28/11/2024

1 ο  Γυμνάσιο Εύοσμου  Τμήμα Β2 

Ημερολόγιο, έτος 988 μ.Χ.

Σήμερα, ο αδελφός μου, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄, μου ανακοίνωσε κάτι που με συγκλόνισε. Μου είπε πως πρέπει να παντρευτώ τον ηγεμόνα των Ρως, τον Βλαδίμηρο. Ο λόγος; Μια συμμαχία που, όπως λέει, θα εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αυτοκρατορίας και την ενίσχυση της Ορθοδοξίας στους βόρειους λαούς.

Πώς να αντιδράσω; Είμαι η αδελφή ενός αυτοκράτορα και γνωρίζω το βάρος που φέρει η θέση μου. Ήξερα πως η μοίρα μου δεν θα αποφασιζόταν από εμένα. Μα δεν παύω να αισθάνομαι προδομένη. Είμαι μια γυναίκα και όχι ένα πιόνι σε παιχνίδι εξουσίας.

Ο Βλαδίμηρος... δεν τον γνωρίζω παρά μόνο από όσα έχω ακούσει. Λένε πως είναι ισχυρός και αδίστακτος, αλλά και πως ενδιαφέρεται να βαπτιστεί χριστιανός. Είναι αυτό το τίμημα που πρέπει να πληρώσω για τη δόξα της Βασιλεύουσας;

Αγαπώ τον αδελφό μου και κατανοώ την ευθύνη του. Αλλά δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ αν σκέφτεται εμένα ως άνθρωπο ή μόνο ως μέσο για τη δόξα του θρόνου. Θα φύγω από την Κωνσταντινούπολη, την πόλη μου, τον πολιτισμό μου. Θα πάω στη μακρινή Ρωσία, σε έναν άγνωστο λαό.

Αν αυτός ο γάμος φέρει την ειρήνη και διαδώσει την πίστη μας, τότε ίσως ο πόνος μου δεν θα είναι μάταιος. Αλλά απόψε, στην ησυχία των δωματίων μου, μόνο θλίψη αισθάνομαι. Σαν να χάνω ένα κομμάτι του εαυτού μου για πάντα.

                                                                                                          

  ΟΡΦΑΝΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Β3

                                                             Το ημερολόγιο τη Άννας

                                                                                                                  Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου .......

Αγαπημένο μου ημερολόγιο,

Είμαι πολύ προβληματισμένη. Χτες το βράδυ, ξαφνικά, ήρθε ο αδελφός μου και μου ανακοίνωσε ότι πρέπει να παντρευτώ τον Ρώσο ηγεμόνα, Βλαδίμηρο. Προσπάθησα να μάθω πληροφορίες αλλά, όταν ρώτησα, μου είπε να μην ανακατεύομαι στις υποθέσεις του και να κάνω απλά ό,τι μου λέει .

 Δεν ήξερα πώς να αισθανθώ, από την μια αισθάνομαι οργή και στεναχώρια, διότι ο αδερφός μου κάνει ό,τι θεωρεί πρέπον για τον εαυτό του, χωρίς να ενδιαφέρεται για εμένα και τα συναισθήματά μου και χωρίς να με ρωτάει, καθορίζει το μέλλον μου.

 Από την άλλη, όμως, είναι ευκαιρία να αποκατασταθώ, έχει περάσει πολύς καιρός που είμαι μόνη μου, αδέσμευτη. Αλλά εγώ θέλω πρώτα να αγαπήσω τον άντρα που θα παντρευτώ, όλο αυτό γίνεται πολύ απότομα και άκομψα.

Δεν ξέρω τι να κάνω, πως θα γίνει να αλλάξει γνώμη ο αδερφός μου και να μην παντρευτώ  τον Βλαδίμηρο. Αλλά αυτό είναι αδύνατο να συμβεί, αφού ο αδερφός μου έχει ήδη συμφωνήσει με τον Βλαδίμηρο να παντρευτούμε και να με πάρει μαζί του στη Ρωσία. Μακάρι να μπορούσα να του εξηγήσω τα συναισθήματα και τις αντιρρήσεις μου για αυτό τον γάμο χωρίς να θυμώσει. Βέβαια θα κάνω μια προσπάθεια αν και δεν πιστεύω πως θα τον επηρεάσει ιδιαίτερα.

Αγαπημένο μου ημερολόγιο, θα επιστρέψω να σου πω τη συνέχεια και της αντιδράσεις του αδερφού μου,  που σίγουρα θα είναι αρνητικές .                                                                           

Ποντίκης Γιάννης, Β5   

                                                                ΙΣΤΟΡΊΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Σελ. 45-46 /   7.Σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

                                                                ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

v  Τον 7^ο και  8^ο  αι. αύξηση των ελληνικών πληθυσμών στη Σικελία και τη Ν. Ιταλία (Μεγάλη Ελλάδα)  εξαιτίας των σλαβικών επιδρομών

v  Αρχές 10^ου αι. κατάκτηση της Σικελίας από τους Άραβες. Οι Έλληνες μεταναστεύουν στη Ν. Ιταλία.

v  Η βυζαντινή  Ν. Ιταλία  περιλάμβανε τα θέματα: Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας, Λουκανίας 

v  Η ιταλική πολιτική των Μακεδόνων αποσκοπούσε:

α. στη διατήρηση και την επέκταση των κτήσεών τους στην Ιταλία  και

 β. στην απόκρουση των αραβικών επιθέσεων και της γερμανικής απειλής.

v  Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ προσπάθησε να εξασφαλίσει συμμάχους στη Δύση και αντάλλαξε πρεσβείες με τους ηγέτες της. Ωστόσο νικήθηκε στρατιωτικά από τους Άραβες (μέσα 10ου αι.).

 

v  Ο Νικηφόρος Φωκάς έναντι των Αράβων της Σικελίας και των Γερμανών ακολούθησε αμυντική τακτική, στηριζόμενος σε συμμαχίες με ιταλούς ηγεμόνες και στη βοήθεια του τοπικού πληθυσμού.

 

v  Όθων Α΄: Στέφεται βασιλεύς Ιταλίας και αυτοκράτωρ Ρωμαίων. Στέλνει τον πρεσβευτή Λιουτπράνδο στην Κωνσταντινούπολη  για σύναψη ειρήνης και γάμων του Όθωνα με μια βυζαντινή πριγκήπισσα , με προίκα τις βυζαντινές κτήσεις της Ν.  Ιταλίας .

v  Απόρριψη των προτάσεων από Φωκά.

v  Ιωάννης Τζιμισκής:

α. Συνένωσε τα τρία ιταλικά κατεπανάτα

β. ακολούθησε  μετριοπαθή πολιτική έναντι των Γερμανών

γ. Η ανεψιά του Θεοφανώ παντρεύτηκε τον  Όθωνα Β΄.

 

v  Όθων Β ΄: Αλαζόνας, διέσχισε τη  βυζαντινή Ν. Ιταλία  αλλά νικήθηκε από τους  Άραβες. 

v  Αποκατάσταση των σχέσεων Βυζαντίου και Γερμανών μετά το θάνατό του.

v  Επιρροή του βυζαντινού πολιτισμού μέσω Θεοφανούς  στους Γερμανούς.

v  Βασίλειος Β΄:  Αποτελεσματική αντιμετώπιση απειλών με τη βοήθεια των Βενετών και των Πισατών. Παραχώρηση  εμπορικών προνομίων στους Βενετούς. 

v  Μέσα 11^ου αι. εμφάνιση νέου εχθρού: των Νορμανδών.

 

Σελ. 48-49 / 1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία

 

                ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

v  Εξαφάνιση των γαιοκτημόνων αριστοκρατών μετά τις εισβολές του 7^ου αι.

v  Σχηματισμός μιας νέας αριστοκρατίας της γης (η επαρχιακή), και της αριστοκρατίας των αξιωμάτων(η αστική).

v  Επιγαμίες μεταξύ των δύο ομάδων και συγχώνευση τους σε μια τάξη , την τάξη των δυνατών, στα τέλη του 10^ου αι.

v  Τάξη των δυνατών:

Ø  πολιτικοί,

Ø  στρατιωτικοί,

Ø  θρησκευτικοί άρχοντες,

Ø  διαχειριστές της κρατικής, αυτοκρατορικής, εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.

v  Οι αγροτικές μάζες, οι πένητες:

Ø  ελεύθεροι γαιοκτήμονες,

Ø  ακτήμονες γεωργοί, που νοίκιαζαν  γη για καλλιέργεια,

Ø   οι πάροικοι, που ήταν συναισθηματικά δεμένοι με τη γη ή προσωπικά εξαρτημένοι από τους κυρίους τους.

 

v  Αρχές του 9^ου αι. : Απώλεια των κτημάτων των αγροτών από τους μεγαλογαιοκτήμονες με νόμιμους ή παράνομους τρόπους.

v  Φορολογική  πίεση από το κράτος.

v  Τα κτήματα των μεγαλογαιοκτημόνων ήταν διάσπαρτα και πολλά, ονομάζονταν χωρία ή προάστεια και τα καλλιεργούσαν οι πάροικοι.

v  Οι ευγενείς ζούσαν πολυτελώς αλλά δεν δαπανούσαν χρήματα για τη βελτίωση των υποστατικών και τα μέσα και τις τεχνικές παραγωγής.

v  Συνέπειες: Στάσιμη  η αγροτική παραγωγή και ευάλωτη στις κρίσεις του 11^ου αι.

 

v  Ανάπτυξη της αστικής οικονομίας. Εκχρηματισμένη.

v  Ανοικοδόμηση πόλεων: Πάτρα, Σπάρτη, και ίδρυση νέων.

v  Μετατροπή κάστρων σε αστυκώμαι ή αγροτοπόλεις = αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα.

v  Σημαντικές εμπορικές πόλεις: Έφεσος, Τραπεζούντα, όπου εμποροπανήγυρ εις.

v  Οργανωμένοι οι έμποροι και οι βιοτέχνες σε συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία, τα συστήματα.

v  Επαρχικόν Βιβλίον = Συλλογή διατάξεων στις αρχές του 10^ου αι. που καθόριζε τη λειτουργία των συστημάτων στην Κων/λη.

v  Επιχειρήσεις επεξεργασίας ειδών πολυτελείας.

v  Αναβίωση του εξωτερικού εμπορίου.  Με Βούλγαρους, Ρώσους, Βενετία, Χαλιφάτο - Κάιρο.

v  Συνέπειες της αστικής ανάπτυξης: Δημιουργία μεσαίας τάξης: εμποροβιοτεχνών, ναυκλήρων, τραπειζιτών.

v  Η νέα τάξη ήταν οργανωμένη σε συντεχνίες ή αδελφότητες, υποκινούσε τα λαϊκά στρώματα κατά των ευγενών.

v  Στις πόλεις, ο λαός φτωχός, δούλευε περιστασιακά ή άνεργος.

 

Σελ. 50  /  Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους δυνατούς

                                                                ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

α. Η νομοθετική δραστηριότητα

v  Γιατί οι αυτοκράτορες της Μακεδονικής δυναστείας αναθεώρησαν τη νομοθεσία των Ισαύρων και εξέδωσαν νέους νόμους προσαρμοσμένους στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής τους;

α. για να κάνουν περισσότερο εύρυθμη τη λειτουργία της διοίκησης και

β. να λύσουν τα επείγοντα κοινωνικά προβλήματα.

 

v  Ποιες συλλογές ή νόμοι εκδόθηκαν;

1.Πρόχειρος Νόμος: εύχρηστο απάνθισμα νόμων που αντικατέστησε την Εκλογή, νομική συλλογή των Ισαύρων.

2. Επαναγωγή: εισαγωγή στον Πρόχειρο Νόμο που καθόριζε με ακρίβεια τις αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη.

3. Βασιλικά: συλλογή νόμων, η οποία αντλεί κυρίως από τις νομικές συλλογές του Ιουστινιανού (60 βιβλία).

4. Επαρχικόν Βιβλίον: διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών της Κωνσταντινούπολης.

5. Νεαρές: νέοι νόμοι που απέβλεπαν κυρίως στον περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας.

v  Τι επιδίωκαν οι δυνατοί;

Ø  Να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών

Ø  Να αποσπάσουν προνόμια και

Ø  Ν α αποκτήσουν πολιτική εξουσία.

 

v  Το Βυζαντινό κράτος δεν μπορούσε να ανεχτεί  τις παραπάνω επιδιώξεις γιατί:

1.              Οι ελεύθεροι αγρότες  υπηρετούσαν στους στρατούς των θεμάτων.

2.              Οι φόροι που πλήρωναν  αποτελούσαν την κύρια πηγή των κρατικών εσόδων.

3.              Η άμυνα κα η οικονομία του Βυζαντίου  στηρίζονταν στη μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία.

Ø  Γι’ αυτό  οι αυτοκράτορες για 80 χρόνια  προσπάθησαν με τις  Νεαρές να προστατέψουν τους  αγρότες  και τους  ελεύθερους καλλιεργητές  από τις καταχρήσεις των δυνατών.

 

v  Με τους παραπάνω νόμους  - τις Νεαρές - επιτεύχθηκαν τα εξής:

1.              Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα κομμάτι κοινοτικής γης.

2.              Να δίνονται πίσω τα χωράφια από τους δυνατούς  στους  φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.

3.              Να απαγορεύεται η πώληση και η αγορά στρατιωτικών  κτημάτων. Όποιος  είχε τέτοια κτήματα  ήταν υποχρεωμένος να στρατεύεται.

4.              Να περιοριστεί  η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας .

5.              Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών, υποχρέωση που βάραινε όλη την κοινότητα, το αλληλέγγυον.